Afgelopen dinsdag zond de EO een documentaire uit over de zorgrobot Zora. Zora is gemaakt ‘om ouderen een plezier te doen’ en om de eenzaamheid van ouderen in verzorgingshuizen tegen te gaan. Volgens de makers in de reportage brengen ouderen 95 % van de tijd alleen door. Met de aanstaande vergrijzing een nobel streven natuurlijk, toch wil ik er enkele kanttekeningen bij zetten.

Valpartijen

Een angstvallig praktisch punt wat mij constant bekroop bij het zien van de reportage is het risico op valpartijen. Een ieder die wel eens in de zorg heeft rondgelopen weet dat valpartijen van ouderen een persistent probleem is met schrijnende gevolgen. Een 57 centimeter hoog ding wat op de grond rondkruipt op de kamers van de bewoners draagt niet bij aan de veiligheid van ouderen. Het gestuntel bij de lift, de robot die in het schemerdonker naast het bed staat te trappelen en de oma’s die diep voorover gebogen het handje van de robot vasthouden zijn wat mij betreft situaties die valpartijen kunnen uitlokken. Ik vermoed dat Zora op deze manier eerder kostenverhogend zal werken dan kostenverlagend, daar het een nieuwe bron van valpartijen zal zijn.

Waar zijn we eigenlijk mee bezig?

Het tweede punt wat ik wil maken richt zich op de bredere context van de ontwikkeling van deze ‘zorgrobot’. De naam impliceert dat de robot onze ouderen zullen gaan verzorgen. Echter, de insteek is het vervullen van een sociale functie ter bestrijding van de eenzaamheid zoals de makers zelf aangeven in de reportage. Ik denk dat we ons als samenleving de vraag moeten stellen of we deze sociale functie, namelijk het tonen van empathie, het spelen van een spelletje en het geven van aandacht willen overlaten aan robotica. Uiteraard, het klinkt allemaal mooi en spreekt tot de verbeelding. Denk hierbij aan de film Her waarbij een man verliefd wordt op een intelligent computersysteem, maar ik vraag me af of we deze weg moeten bewandelen. Het feit dat we iets kunnen ontwikkelen, betekent niet altijd dat we het ook moeten willen doen. Wie leidt de ontwikkelingen binnen de zorg, de technische mogelijkheden of de ethiek?

Tijd vrijmaken voor aandacht

Interessanter wordt de automatisering en robotisering in de zorg wanneer het operationele taken betreft. Denk bijvoorbeeld aan automatisering van back-office processen zoals het plaatsen van medicatie bestellingen. Ook de opmars van zogeheten medische ‘wearables’, smart systems of slimme pleisters voor het meten van bijvoorbeeld bloedsuiker, bloeddruk of huidtemperatuur zou werk van verpleegkundigen uit handen kunnen nemen. De bespaarde tijd met deze nieuwe technologieën zou dan bijvoorbeeld kunnen worden besteed aan persoonlijk contact met de ouderen.
Een andere optie die momenteel uitgeprobeerd wordt is het aanbieden van goedkopere huisvesting aan studenten in bejaardentehuizen in ruil voor 30 uur vrijwilligerswerk met bejaarden. In mijn optiek zijn dit menselijkere en efficiëntere oplossing. Concluderend sluit ik me aan bij de woorden van Johan Hoorn van de VU Amsterdam in de reportage, namelijk dat Zora een ‘geanimeerde pop is die iets meer kan dan een simpele lappenpop’. Naar mijn mening moeten we Zora voorlopig zo ook zien en in die context ook door ontwikkelingen.

Meer informatie over Zora kan hier gevonden worden.

29 september 2014 – door Gert-Jan Kamps MSc