Er worden proeven gedaan door Google en Volvo. Maar ben je straks wel veilig als er zo’n zelfrijdende auto aankomt?
De auto krijgt veel sensoren en slimme software. Deze zouden zelfs in staat zijn te voorspellen dat een fietser wil gaan afslaan. Nu zal dat lukken als de fietser netjes een hand uitsteekt, maar vaak doen ze dat niet. Het is maar helemaal de vraag of de auto in alle gevallen dit soort manoeuvres zal herkennen. Een ongeval is op zich al akelig, maar wie is er dan verantwoordelijk? De bestuurder, de autofabrikant, of de maker van de software, of de garage die het onderhoud niet optimaal uitvoerde?

Een belangrijk voorbehoud is dat dit geheel van systemen goed werkt. Zo niet, dan moet de bestuurder ingrijpen. Voor wat betreft de eigenschappen van de mens mag je daar niet te veel van verwachten:

• De bestuurder die relaxed in de auto zit en geconfronteerd wordt met één of meerdere alarmen van de auto, heeft geruime tijd (minuten) nodig om voldoende actief te worden, de situatie in  te schatten en te reageren.
•  Autofabrikanten zijn zich hiervan bewust en bouwen systemen in die de alertheid van de bestuurder meten. Maar zelfs als deze geheel wakker is, staat diens “mentale pitje” laag. Dat effect is bekend uit onderzoek maar valt heel lastig te bewaken. Bovendien hebben proeven met alertheidsmonitoring laten zien dat zo’n systeem moeite heeft met specifiek gedrag van automobilisten. Er ontstaat irritatie en de bestuurder schakelt het systeem uit of negeert het.
• De bestuurder van zo’n auto zal zijn vaardigheden snel verliezen. Dat merk je niet totdat de autobesturing faalt. Dit effect wordt de ‘automation paradox’ genoemd. De kans is groot dat de auto het laat afweten bij extreem weer, een bijkomende storing in de auto (bijvoorbeeld haperen van de stroomvoorziening) of zeer complexe verkeerssituaties. Dus juist als het moeilijk wordt, verwacht je iets van de mens die zijn echte vaardigheid en zijn routine kwijt is.

In de luchtvaart hanteert men liever het principe dat de piloot zoveel mogelijk zelf blijft vliegen maar wel geadviseerd en gecontroleerd wordt door systemen. Misschien is de uitdaging een auto te maken die de bestuurder subtiel attent maakt op situaties en gevaren, en zo nodig bijstuurt.

22 augustus 2014 – door drs David de Bruijn EurErg