Na de botsing van een trein met een melktankauto bij een onbewaakte spoorwegovergang in Winsum, heeft ProRail matrixborden geplaatst. Deze borden zijn bedoeld als tijdelijke maatregel totdat de overweg beveiligd of opgeheven is. Op de borden staat: “Let op overweg”. Bovendien staan er nu knipperende oranje bollen.

Hoewel het begrijpelijk is dat er tijdelijke maatregelen worden getroffen, doet zich hier de vraag van middel en kwaal voor. Wat is hier de kwaal: de zichtbaarheid of herkenbaarheid van de overweg? Ik denk geen van beide. Net als bij eerdere dodelijke ongevallen op deze overweg, lijken de betrokkenen bekend met de omgeving en de overweg. De Telegraaf tekent op: “Je ziet die trein gewoon niet. Ook omdat de voorkant wit is.”

De kenmerken van goede maatregelen zijn (naast het wegnemen van het gevaar natuurlijk):
⁃ gericht op het risico
⁃ gecommuniceerd
⁃ werkend en consequent toegepast.

Het risico lijkt hier niet de zichtbaarheid van de overweg, maar die van de trein. Daar helpen matrixborden niet bij, en mogelijk beperken ze zelfs het zicht op de spoorbaan. Door bewoners wordt gepleit voor matrixborden waarop de tijd wordt vertoond die het nog duurt voor er een trein langskomt. Dat lijkt inderdaad beter gericht op het risico, maar het probleem hier is dat zo’n systeem gegarandeerd moet werken. Dat is lastig om op korte termijn te realiseren.

Een andere maatregel kan zijn om de zichtbaarheid van de trein te verbeteren. Het is goed mogelijk dat de huidige witte kleurstelling met ramen onvoldoende opvallend is in het Gronings landschap. Opvallendheid van een object wordt bepaald door de relatie met zijn omgeving. Een knalgeel veiligheidsvest voor een steward bij een voetbalwedstrijd lijkt een goed idee, totdat een volledig team in het knalgeel speelt, en er per abuis een pass op de steward wordt gegeven. Vandaar dat bij hulpdiensten wordt gekozen voor een combinatie van twee felle, retroflecterende kleuren, die onderling een hoog contrast hebben, en in een patroon geplaatst dat geassocieerd wordt met gevaar. Iets dergelijks kan bij treinfronten ook worden toegepast, mits het de herkenbaarheid als trein niet beïnvloedt. Opvallend (sic) genoeg is de zichtbaarheid van treinfronten uit de Nederlandse regelgeving verdwenen, na de adoptie van Europese regels, waarin dergelijke eisen niet zijn opgenomen. Overigens voldeed de Arrivatrein waarschijnlijk wel aan die eisen, omdat die een groot wit – of bij voorkeur geel – vlak als eis hadden. De stelling van Arriva dat de trein bij een andere kleur opnieuw gekeurd zou moeten worden, lijkt echter onwaar.

Overigens test ProRail op dit moment 7 innovatieve ideeën om onbewaakte overwegen veiliger te maken. Een aantal van die ideeën lijkt op voorhand niet geschikt om bovenstaand risico te mitigeren, zoals het idee om via telefoon of navigatie te waarschuwen dat men een overweg nadert. Mogelijk helpt het wel bij het herkennen van een overweg, maar voor het herkennen van een naderende trein lijkt me het middel erger dan de kwaal.

NASCHRIFT (15.12.2016): na het verschijnen van deze blog, heeft ProRail op last van de rechter besloten om treinen te laten toeteren bij het naderen van de overweg te Winsum. Dat komt enigszins tegemoet aan bovenstaande analyse: het detecteren van een naderende trein wordt nu auditief ondersteund. Nu maar hopen dat de overweggebruikers geen oordopjes in hebben. Verder denk ik dat de omgeving niet blij zal zijn met deze oplossing.

Naar aanleiding van ander ongeval te Dalfsen waar een trein op een hoogwerker botste, beveelt de Onderzoeksrad voor Veiligheid een systeem aan dat een bezette overweg detecteert en doorgeeft aan de machinist. Dat lijkt inderdaad een goede oplossing, maar ProRail pakt deze nog niet direct op (waarschijnlijk vanwege de kosten). Ook adviseren ze om overwegen te voorzien van telefoons om speciaal vervoer te laten communiceren met ProRail, om een veilig moment van oversteken overeen te komen. Ze verwijzen hierbij naar het Verenigd Koninkrijk waar dit al gewoon is. Hier hoort mijns inziens een kanttekening bij. Deze ‘user worked crossings’ zijn vaak gesitueerd op privé grond, om vee en machines te transporteren van de ene naar de andere zijde van het landgoed. Er is hier dus veel minder gemengd / openbaar wegvervoer, en bovendien staan deze overwegen in het Verenigd Koninkrijk qua risico niet goed aangeschreven. Hier moet dus goed over nagedacht worden.

NASCHRIFT 2 (10.01.2017): inmiddels is de betreffende overweg in Winsum gesloten. Er is een noodweg aangelegd die naar een bewaakte overweg leidt. Een bronaanpak dus. Het toeteren door treinen als aankondiging was al eerder stopgezet: zoals ik boven al als vermoeden had aangegeven bleek de omgeving niet blij met deze oplossing.

 2 december 2016 – door drs Richard van der Weide EurErg