Om bij te dragen aan het verbeteren van de verkeersveiligheid heeft een verzekeraar een app ontwikkeld voor smartphones die inkomende berichten en sociale media gebruik blokkeert bij snelheden boven vijftien kilometer per uur. De app is bedoeld voor automobilisten, maar werkt ook op fiets, brommer of motor.
Afleiding is een bekende bron voor veel (bijna-)ongelukken. Afleiding komt niet alleen voor in het verkeer door gebruik van mobiele telefoons, maar ook bijvoorbeeld in andere sectoren zoals tijdens het bereiden van medicatie door verpleging. Met verschillende tactieken proberen human factors specialisten het beste uit de mens te halen én tegelijkertijd de mens tegen zichzelf te beschermen. Wij mensen zijn vooral goed in het geconcentreerd achtereenvolgens uitvoeren van taken. Het gelijktijdige multitasken is slechts weggelegd voor enkele goedgetrainde ‘acrobaten’ die snel kunnen switchen tussen twee taken.
Als eenvoudige sterveling vind ik het fijn wanneer bepaalde – klaarblijkelijk – onverstandige handelingen onmogelijk worden gemaakt in hun ontwerp. Het idee van deze app, die de uitvoering van ongewenste dubbeltaken tijdens het rijden belemmert, klinkt goed. Als human factors specialist vraag ik me tegelijkertijd ook af wat er gebeurt als ik mijzelf wel met hogere snelheid verplaats, maar niet zelf stuur, bijvoorbeeld in de trein zit? De passagiersfunctie in de app, heft de blokkering op en alle meldingen komen gelukkig gewoon binnen.
- Effectiviteit?
Maar wat zou nou het daadwerkelijke effect van deze app op de verkeersveiligheid zijn? In het verkeer wordt er immers tijdens het rijden ook flink gehannest met bijvoorbeeld gebruiksonvriendelijke navigatiemiddelen, autoradio’s of weerbarstige koffiebekers. Andere verkeersdeelnemers brengen het er met hoge dan wel lagere snelheid met smartphones ook niet goed vanaf. Voetgangers die al lopend hun smartphone bedienen, vertonen instabielere looppatronen en reageren minder adequaat op onverwachte gebeurtenissen in het verkeer. Fietsers die hun smartphone gebruiken zijn vaker betrokken bij (bijna-) ongevallen. In die context zou ik de app bij nog lagere snelheden laten blokkeren, bijvoorbeeld bij snelheden vanaf twee kilometer per uur. Dan zijn gelijk ook andersoortige schadegevallen gedekt die de verzekeraar mogelijk bereiken, zoals gekneusde of gebroken ledematen.
- Fundamentele oorzaak?
Waarom gebruikt de wegvervoerder de smartphone eigenlijk zo graag, zelfs in minder voor de hand liggende situaties? Het zal een samenhang zijn met de individuele geneigdheid tot het ontwikkelen van een smartphone-verslaving en het vertrouwen dat een individu heeft in zijn omgeving, de techniek en zijn medeweggebruikers die hem uit netelige situaties zullen helpen redden.
- Scope oplossing?
De systeemgerichte aanpak van de human factors professional is gericht op de integrale benadering van mens, techniek en organisatie in het ontwerp. Slimme en gebruiksvriendelijke techniek en wetgeving voldoen niet alleen om de verkeersveiligheid te verbeteren. Er zijn nog meer risicofactoren die de verkeersveiligheid beïnvloeden, zoals fitheid achter het stuur of eten/ drinken tijdens het rijden. De mens moet dus ook zelf in actie komen, met hulp zoals door de juiste informatie van rijinstructeurs en attitudevorming van wakende overheid. Ook dat is human factors.
In de toekomst verwacht ik een persoonlijkere, nauwe relatie tussen het vervoermiddel en zijn eigenaar/ bestuurder. Het verleiden van de soms overmoedige mens tot het gewenste gedrag in de verschillende situaties en het belonen van het gewenste gedrag lijkt mij daarbij de uitdaging. Dan verdient een verkeersdeelnemer ‘punten’, als hij zijn smartphone met rust laat tijdens zijn actieve deelname aan het verkeer. Partijen als verzekeraars kunnen de opgebouwde punten dan met hun verzekerde verrekenen.
De belangen en kenmerken van allerlei betrokkenen in het verkeer zijn divers en versnipperd: fabrikanten, kopers en gebruikers van vervoermiddelen, andere verkeersdeelnemers. Ze zijn niet in een allesomvattend systeem te vangen. En juist deze complexiteit rond sectoren zoals verkeer of gezondheidszorg en de combinatie met automatiseringsvraagstukken maakt ons vak zo interessant.
8 september 2015 – door drs Kirsten Schreibers EurErg