De Vlaamse Waterweg ontwikkelde een simulator voor de toekomstige werkplek voor de centrale bediening van bruggen sluizen. De simulator wordt momenteel onder meer gebruikt om binnenvaartbegeleiders (BVB) op te leiden. De simulatorwerkplek dient ook als uniforme werkplek als demonstratie van werkplekken in toekomstige bediencentrales.

Het was van belang dat de ontwerpen op zorgvuldige wijze tot stand kwamen, zodat toekomstige BVB’s nu veilig en comfortabel kunnen werken. Dat betekent dat verschillende BVB’s uit de hele regio al in een vroeg stadium consequent zijn betrokken bij de ontwerpen. In een serie workshops zijn samen met de BVB’s beslissingen genomen over uniforme bedienprocessen, het bedienscherm, de inrichting van de werkplek en de training in de simulator. Daarbij is gebruik gemaakt van verschillende mock-ups en simulaties. Door gestructureerde inbreng van eindgebruikers sluit de techniek en organisatie van het werk naadloos aan op de processen in de praktijk. Dit draagt bij aan het veilig en vlot op afstand bedienen van bruggen, sluizen en stuwen en een hoge acceptatiegraad van de veranderingen.
 

Uniforme bedienprocessen

In de bestaande situatie was sprake van verschillen in bedienprocessen voor afstandsbediening. Samen met BVB’s hebben we tijdens interactieve werksessies de kritische elementen in de bediening van verschillende soorten kunstwerken vastgesteld en gestandaardiseerd tot een nieuw bedienconcept. Daarbij hebben we rekening gehouden met standaarden voor verschillende soorten situaties: ‘regulier’ proces, onderhoudssituaties of situaties met storingen of incidenten inclusief keuzes voor incidentmanagement.

Op basis van het nieuwe bedienhandboek zijn met bedienaren ca. 40 scenario’s ontwikkeld voor opleiding en training in de simulator, ingericht op verschillende ervaringsniveaus en verschillende bedrijfssituaties met representatieve objecten uit het areaal.
 

Nieuw bedienscherm en camerafilosofie

Voor het bedienscherm is een bestaand, modern bedienscherm als uitgangspunt genomen, waar BVB’s goede ervaringen mee hadden. Op basis van de nieuwe taakbeschrijving en actuele ergonomierichtlijnen voor het ontwerp is het bedienscherm op een aantal punten verfijnd en is de standaard camerafilosofie geoptimaliseerd. Dit heeft geleid tot een basisontwerp, dat door de BVB’s is beoordeeld met onder andere VR en eyetracking. Het oordeel van de BVB’s is verwerkt in het definitieve ontwerp (zie figuur 1). De uiteindelijke ontwerpstandaard, in de vorm van een style guide, beschrijft aan welke eisen toekomstige bedienschermen en cameraposities moeten voldoen en hoe ontwerpdilemma’s voor speciale gevallen het beste kunnen worden opgelost.

 
Figuur 1: Het bestaande bedienscherm (links) en het nieuwe geüniformeerde scherm (rechts)
 

Mock-ups

De goede ervaringen bij andere centrales en ergonomische regels zijn gebruikt voor de inrichting van de werkplek. Aandacht is besteed aan de afmetingen van de werktafel, passende beeldschermen voor de camerabeelden en de overige apparatuur die zich op de werktafel bevindt. Mock-ups zijn gemaakt om een beeld te geven van de verschillende varianten. De mock-ups zijn getoond en besproken met de BVB’s. De resultaten zijn gebruikt om gezamenlijk tot een definitieve inrichting te komen.

 
Figuur 2: Gebruik van mock-ups tijdens werksessies
 

Virtual reality

Na de feedback tijdens de mock-up sessies is de bedienplek in virtual reality nagebouwd. De BVB’s konden in VR ervaren hoe de bedienplek eruit komt te zien en wat voor invloed de positionering van de bedienplekken ten opzichte van elkaar zou zijn.

 
Figuur 3: Toepassing van VR tijdens mock-ups
 

Camerabeelden

Het grote verschil tussen lokaal en centraal bedienen is dat BVB’s (nog) meer afhankelijk zijn van camerabeelden. Het aantal camera’s, de positie en de wijze waarop de beelden op de beeldschermen worden getoond moeten daarom heel nauwkeurig worden bepaald. Tijdens de workshops zijn deze onderwerpen uitgebreid besproken. Toch bleef er nog een aantal vragen over die niet direct kunnen worden beantwoord. Bijvoorbeeld, wat is de ideale positie van een camera om een goed overzicht te krijgen? Daarom is besloten om met behulp van de simulator verschillende opties te testen met de BVB’s.
 

Flexibel ontwerp

Uniformeren is belangrijk, maar niet heilig. Niet elk kunstwerk is hetzelfde, wat kan leiden tot specifieke eisen. De nieuwe standaarden bieden voldoende flexibiliteit om daaraan tegemoet te komen. Het uitgangspunt is daarom te uniformeren zolang het kan, maar aan te passen wanneer het moet.


Figuur 4: Definitief ontwerp uniforme bedienplek